INTERVIEW:

Cuong Lu heeft er een volle dag als zen leraar op zitten als hij vanuit zijn retraiteoord, op een mooie Franse berg, de zoomverbinding opent. Vanuit zijn sfeervolle meditatieruimte straalt hij zowel rust als enthousiasme uit om alle vragen over zijn bijzondere visie op geluk te beantwoorden. Geluk is waar het in zijn lessen om draait. Logisch, of misschien juist verrassend voor iemand die in een oorlogsgebied opgroeide.

Kon u gelukkig zijn als kind in Vietnam?

‘Ik vond de oorlog heel normaal, want ik kende niets anders en ik dacht dat ik gelukkig was. Met mijn broers en zussen zwom ik iedere ochtend in de Stille Oceaan, we ontbeten samen thuis en gingen naar school. Ons leven leek vredig. Maar op de achtergrond ontploften bommen, op school speelden we oorlogje en we vochten om te zien wie de sterkste was. Ik besefte niet dat ik lijdend was. Soms denken mensen dat ze gelukkig zijn omdat ze het naar hun zin hebben. Totdat je ontdekt dat ‘naar je zin hebben’ niet hetzelfde is als geluk. Eenmaal in Nederland, op mijn twaalfde, toen ik voor het eerst in aanraking kwam met het concept vrede, besefte ik pas dat ik in de oorlog was opgegroeid. Mensen vochten hier niet en waren vriendelijk. Maar de oorlog zat nog steeds in mij. Ik vocht met klasgenootjes tot een aardige jongen zei: ‘We hoeven niet te vechten, Cuong, we zijn vrienden’. Zijn woorden troffen me als een bliksemschicht. Die mogelijkheid was nooit in me opgekomen. Maar eigenlijk kwam mijn eerste échte ervaring met geluk en vrede pas toen ik op mijn 19^e mijn leraar Thich Nhat Hanh ontmoette bij een meditatieretraite. Ik had nooit eerder een vredige Vietnamese man gezien en zag in hem een oudere broer die me de weg kon wijzen. Na die ontmoeting wist ik dat innerlijke vrede mogelijk was. Toen ik hem zag, besefte ik dat ik de oorlog nog altijd in mij had. Ik zat vol innerlijke gevechten’

Het lijkt me heel confronterend en verdrietig om je te realiseren dat je nog vol strijd zit.

‘Ik was juist blij, want ik zag iets heel moois. Ik voelde ‘Wow!’ in mij. Het was een heel groot cadeau om mijn leraar te ontmoeten, iemand die zo vrij is van gehechtheid aan zijn eigen gevoel, zijn eigen gedachten en zijn eigen bewustzijn. Hij was een leraar die de weg afgemaakt had en echt vrij was. Als je die ontmoet, is dat een feest. Ik wilde van hem leren om vrij te zijn van innerlijke gevechten, van alle dualiteiten zoals goed en slecht, mooi en lelijk, links en rechts. Na een paar retraites bij Thich Nhat Hanh besloot ik om monnik te worden in zijn klooster in Frankrijk: als ik echt zoals hij wilde zijn, moest ik mezelf helemaal inleveren, vond ik.’

Wat is het belangrijkste dat u van Thich Nhat Hanh heeft geleerd?

‘Dat je meer bent dan een ‘ik’. We leven in een tijdperk waarin we de gewoonte hebben om ons lichaam, ons gevoel, onze gedachten en onze emotie als een ‘ik-ervaring’ neer te zetten. Maar als je goed naar mij kijkt, dan kun je mijn vader zien en mijn moeder en mijn leraar. Het gaat erom dat je het foutieve gevoel over een ‘ik’ los kunt laten. Mensen zeggen: ‘ik lijd’ of ‘dit is mijn lijden’, ze denken dat ze hun gevoelens zijn, maar als je weet dat je meer bent dan een ‘ik’, dan kun je die pijn of dat lijden loslaten. Soms hebben mensen een pijnlijke ervaring die twintig jaar later nog pijnlijk voelt, maar dat komt omdat ze die pijn vasthouden. Als je vrij bent en niet meer vasthoudt aan je ‘ik’, kun je je gevoel, jouw pijn loslaten en heb je de ruimte en de capaciteit om verbinding te maken met het leven, met andere mensen, met dieren en de natuur.’

Toen u ging lesgeven onderwees u dat geluk de eerste waarheid is, terwijl Boeddha’s eerste edele waarheid juist is: ‘Er is lijden’. Hoe kwam u erop om dat om te draaien?

‘Omdat ik dat zag. Mijn eerste ervaring met het boeddhisme was het ontdekken van geluk. Ik zag dat mijn leraar een vrij mens was, dat hij gelukkig was. Mijn eerste ervaring was niet lijden maar geluk. Dat gaf me de energie om verder te gaan. Geluk bestaat. Dat is de waarheid. En dat is heel wat anders dan de illusie van geluk die mensen vaak ervaren en waarvan ze denken dat het geluk is. Geluk is dan een object van ons verlangen, van onze begeerte, als een gevolg van een oorzaak. Ze denken: als ik een geliefde heb, als ik seks heb, als ik geld heb, als ik macht heb, dán ben ik gelukkig. Maar dat is geen geluk. Dat zijn ervaringen die komen en gaan.’

Dan is het de kunst om het verschil te ontdekken tussen echt geluk en geluk als een illusie.

‘Dat is geen kunst. Het is de kunst om de keuze te hebben om één keer in je leven geluk als een waarheid te ervaren. Als ik heel stil en gelukkig zit te zijn en er zit iemand naast mij, dan komt het echte geluk bij die persoon binnen als energie. Dan ervaren ze geluk als waarheid, als een ‘Wow!’ Net als ik dat ooit ervaarde. Dat verandert je leven en dan zoek je niet meer naar illusies in geld of macht. Dan ren je niet meer achter geluk aan, maar je begint in jezelf te geloven en je leert om je illusies, je pijn, je begeerte en alles wat je bij je houdt los te laten zodat je geluk kunt beleven.’

U spreekt over het loslaten van lijden. Dat klinkt alsof het dan een keuze is.

‘We zijn gehecht aan lijden omdat we denken dat we het lijden zelf zijn. Omdat we denken dat hier binnen in onszelf wel een ‘ik’ moet zijn, maar daar zit dus niet alleen een ‘ik’. Ik doe met mijn leerlingen wel eens een experiment. Dan teken ik een zwarte stip op een groot wit vel en dan vraag ik: wat voor kleur is het? En dan zeggen ze allemaal: ‘zwart’. Maar dan vergeten ze dat bijna het hele vel wit is. Zo doen wij dat in het leven ook. We denken: dit is mijn pijngevoel, dat moet ik transformeren, verwerken, omarmen. Maar je bent véél meer dan het pijnlijke gevoel, veel meer dan die zwarte stip. De pijn mag daar zijn maar je moet het niet vasthouden.’

Hoe kun je dat dan loslaten?

‘Daar heb je begeleiding van een leraar van nodig. Dan ontdek je: Hé, ik ben véél meer dan alleen mijn gevoel. Mijn echte ‘ik’ is veel groter dan een klein figuurtje, ik ben mijn ouders, mijn voorouders, de maatschappij, ik ben veel meer. En dan kun je loslaten. Je hebt daar echt een leraar voor nodig, net zoals je voor wiskunde een leraar nodig hebt. We leven in een ik-maatschappij en verlangen doe-het-zelf-methodes. Maar we onderschatten in spiritualiteit de rol van een leraar. Ik leid nu ook leraren op want ik wil dat wij in korte tijd héél véél leraren hebben. Als een kind al leert dat hij meer is dan een ‘ik’, dan groeit het stabieler op. Ik wil ook dat kinderen dit op school leren.’

Is het de sleutel naar geluk als we dat collectief leren?

‘Echt geluk is besmettelijk. Ik werd besmet door mijn leraar en ik ben hartstikke besmettelijk, besmettelijker dan de pandemie. Mensen komen naar me toe en worden besmet door mijn vrijheid en geluk. Ik werk hard, zet opleidingen op om al die leraren op te leiden en wil de hele wereld besmetten met echt geluk. Dan kan iedereen omgaan met lijden zonder te vechten. Mensen zien lijden als een vijand van geluk, ze denken dat wanneer het lijden daar is, we niet gelukkig kunnen zijn. Ze zien lijden en geluk als een dualistisch paar. Maar dat zijn ze niet. Wanneer we écht geluk hebben ontdekt, dan hebben we vrede om het lijden heen. Dan mag het er zijn, maar dan kan het ons niks meer doen. We houden het niet meer vast.’

Het lukte u zelfs om gewelddadige gevangenen geluk te laten ervaren.

‘Ja, zij realiseerden zich dat hoe zij gevangen zaten in hun eigen gedachten eigenlijk een grotere gevangenis was dan de fysieke tralies. We zitten allemaal gevangen in onze gevoelens en gedachten. We hebben allemaal begeleiding nodig om die los te laten waardoor we weer vrijheid kunnen ervaren. In het dagelijks leven zijn we al heel blij met een beetje blijdschap, maar échte blijdschap is veel meer dan dat. Echte blijdschap is deelbaar. De blijdschap in de vorm die we vaak kennen is ‘mijn’ blijdschap, ‘mijn’ geluk. Maar echte blijdschap, echt geluk, is geluk voor alles. Als je echt geluk ervaart ga je het vanzelf delen en alle mensen om je heen voelen het. Je inspireert anderen, want als je eenmaal zo’n ervaring hebt gehad, dat merkte ik ook met de gedetineerden, dan ben je in principe vrij. Voor het eerst echt geluk ervaren is alsof je in een donkere kamer zit en voor het eerst licht ziet. Je snapt direct dat er meer in het leven is dan alleen maar donker. Ik wil dat iedereen zo’n kans heeft. Het is mijn missie om dat te bereiken.’

Om de hele wereld ervan te doordringen?

‘Ja, wanneer er zoiets gebeurt als zo’n schietpartij op een school in Amerika, kun je niets anders doen dan zoveel mogelijk mensen besmetten met geluk. Als de schutter de kans had gehad om echt geluk te ontdekken, dan had hij kunnen stoppen met schieten. Hij schoot omdat hij die kans niet had. Educatie is de kans. Daarom zijn er zo veel leraren nodig. Iedereen kan echt geluk ontdekken en daarmee zijn echte zelf. En je echte zelf is iedereen, we zijn één grote familie en als een familie omarm je iedereen en alles. Wij zijn op school, in de maatschappij en in de automatisering getraind om te denken dat wij maar een klein onderdeel van het geheel zijn. Maar het is andersom. Wij zijn alles. Ieder mens is zo groot en zo machtig. We hebben allemaal de capaciteit om het lijden los te laten. Ik hoop dat je ooit op duizenden scholen en universiteiten kunt leren om geluk te ontdekken. Dat verandert de wereld en beëindigt oorlogen.’

Kunnen mensen die heel depressief of anderszins ernstig ziek zijn ook geluk ervaren? Het klinkt zo hard om te zeggen dat zij hun lijden zelf los zouden kunnen laten.

‘Ja dat kan. Burn-out, depressiviteit en stress hebben allemaal te maken met vasthouden. Zo ontstaat stress, alles stapelt op en wordt steeds erger. Voordat je depressief bent, heb je al kansen gehad om geluk te ontdekken en zelfs tijdens het depressief zijn kun je het nog ontdekken. In de gevangenis zat een depressieve man wiens leven een hel was geworden. We gingen samen zitten en in stilte ademen. Ik voelde zoveel pijn en depressieve energie van hem, dat ik het in mijn eigen lichaam voelde. Dus ik bleef teruggaan naar mijn eigen geluk, mijn ruimte, mijn eigen zelf en na twintig minuten ervoer ik verlichting in mij en zei hij: ‘bedankt’, hij voelde vrijheid. Hij had ervaren dat hij de mogelijkheid had om naast zijn depressiviteit ook geluk te ervaren. Dat er óók geluk in hem zat maakte hem minder depressief. Uit dit voorbeeld blijkt dat we altijd met elkaar in verbinding zijn. We staan niet los van elkaar. Geluk is echt deelbaar. Daar gaat ook mijn conferentie op 29 oktober over: de collectieve dimensie van geluk.’

Wat wilt u met de conferentie vertellen?

‘Geluk bestaat en we kunnen samen genieten. Geluk wordt te vaak als iets persoonlijks ervaren. Zelfs in spiritualiteit zie je vaak oefeningen om persoonlijk geluk te ervaren, terwijl het nooit persoonlijk is, als het echt geluk is. Je hebt de term medelijden: jouw lijden is mijn lijden. Ik heb daarnaast het woord medeblijdschap verzonnen: mijn blijdschap is jouw blijdschap. Als het echt is.’

U heeft dit voorjaar ook No Word Zen opgericht in Frankrijk, waar u mensen opleidt als onzichtbare monniken. Wat wilt u daarmee bereiken?

‘Niet iedereen kan zich permitteren om zoals ik zestien jaar in een klooster zitten. Maar veel mensen willen wel doen wat monniken doen. Nu kunnen mensen die getrouwd zijn, die kinderen hebben of een baan die ze willen houden toch de grote vrijheid en geluk ontdekken en daarmee de maatschappij helpen. Ik train mensen om als een kloosterling in de maatschappij te blijven oefenen en om de maatschappij als een tempel te zien en iedereen als broeders en zusters. Ze dragen gewone kleren, zijn universiteitsleraar, ambtenaar of wat dan ook, ze volgen twee weken een training en kunnen het volgende jaar terugkomen voor een verdiepingscursus. Het eerste wat ze bereiken is dat ze gelukkig zijn. En als kloosterlingen zijn ze mensen die ‘de weg’ in zichzelf hebben en zo andere mensen kunnen begeleiden. ‘De weg’ is dan de weg die jij naar jouw ultieme geluk hebt. Onzichtbare monniken zijn actief in het bevrijden van zichzelf en van andere mensen. Mijn missie is dat ik een miljoen onzichtbare monniken train, die weer tien miljoen mensen inspireren die op hun beurt ook weer miljoenen inspireren. We hebben dus heel veel onzichtbare monniken nodig, want ik heb genoeg van oorlog. Ik snap veel dingen, maar ik snap nog steeds niet waarom wij elkaar pijn doen. Het enige antwoord moet zijn: omdat we nog niet weten wie we zijn, hoe groot we zijn en hoe we met elkaar in verbinding zijn.’

Bent u een hoopvol mens?

‘Ja in de zin van dat ik zie dat een vredige wereld mogelijk is. Nee in de zin van: ik moet ervoor werken. Want als we niks doen, gaan er vreselijke dingen gebeuren. Gelukkig komen er veel mensen naar me toe om te helpen. No Word Zen ligt op een berg. Je kunt hier heel ver kijken en dan zie je hoe mooi het leven en de wereld is. Ik wil iedereen hier laten zien: kijk hoe mooi onze planeet is! Laten we er samen hand in hand aan werken dat er vrede terugkeert op de planeet.’